Mô hình hoạt động của DAO và các ứng dụng thực tế trong thời kỳ Blockchain phát triển mạnh mẽ hiện nay

DAO là gì?

DAO là viết tắt của thuật ngữ Decentralized Autonomous Organization, nghĩa là tổ chức tự trị phi tập trung.

Không giống như các tổ chức lớn như Microsoft, Google có cơ quan lãnh đạo, DAO hoạt động hoàn toàn tự chủ và độc lập mà không cần cơ quan trung gian.

Theo đó, hệ thống DAO được vận hành nhờ các quy tắc chung được đặt ra trong Smart Contract (hợp đồng thông minh).

Những biểu quyết, thỏa thuận hay quyết định đều được công khai minh bạch trên nền tảng này.

Hiện có hơn 100 DAO hoạt động mảng khác nhau có thể kể đến như:

Protocol DAOs, Investment DAO, DAO Operating Systems Grants DAO, Social DAOs, Collector DAOs, Service DAOs, Media DAOs…

DAO hoạt động như thế nào?

DAO hoạt động thông qua các Smart Contract (thỏa thuận được lập trình để thực thi khi các điều kiện được đáp ứng).

DAO sẽ tiếp nhận và làm việc với các thông tin bên ngoài và thực hiện lên dựa trên các thông tin này.

Do đó, DAO được vận hành mà không có bất kỳ sự can thiệp nào của con người.

Toàn bộ quy tắc và các dữ liệu giao dịch đều được lưu trữ minh bạch trên các Blockchain tương ứng.

Các quy tắc hoạt động của DAO được hình thành dựa trên cơ chế bỏ phiếu từ cộng đồng.

Mặt khác, các cách giải quyết đưa ra trong DAO sẽ thông qua cơ chế đề xuất, đề xuất có nhiều phiếu tán thành thì được thực hiện.

Một cách dễ hình dung thì DAO hoạt động như một tổ chức, quốc gia.

Chỉ khác ở chỗ, các quốc gia thường chia ra nhiều hệ thống tầng lớp cấp bậc quản trị, lãnh đạo nhưng DAO thì không có cơ chế này.

DAO sử dụng cơ chế kinh tế để tạo ra sự gắn kết giữa các thành viên và tổ chức.

Các thành viên trong một tổ chức DAO không có bất kỳ hợp đồng ràng buộc nào.

Tuy nhiên, những mục tiêu và lợi ích chung sẽ tạo ra các quy tắc ràng buộc lẫn nhau.

Những quy tắc chi phối này được lưu trữ trong các phần mềm mã nguồn mở của mạng.

Điều gì làm cho DAO trở nên khác biệt?

DAO khác với các tổ chức truyền thống:

- Thay vì bị chi phối bởi một nhóm, các DAO sử dụng một bộ quy tắc được viết ra bằng mã và được thực thi bởi mạng máy tính chạy phần mềm dùng chung.

- Để trở thành thành viên của một DAO, đầu tiên người tham gia DAO bằng cách mua tiền điền tử của nó.

Khi đó, việc Hold thường mang lại cho người dùng quyền bỏ phiếu đối với các đề xuất và cập nhật.

Và tất nhiên nó tỷ lệ thuận với số tiền của Holder.

BitShares là ví dụ thành công đầu tiên của DAO.

Đây là một nền tảng thương mại điện tử ảo liên kết người bán và khách hàng mà không có cơ quan trung ương.

Các loại hình DAO phổ biến hiện nay

DAO có 2 loại hình phổ biến nhất được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như:

1. Token Based DAO

Token đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong sự vận hành của một DAO.

Token được ví như mạch máu hiện diện ở khắp mọi nơi trong Crypto.

- Các Blockchain như Bitcoin, Ethereum: Khi các Miner đảm bảo được tính bảo mật cho mạng lưới sẽ được nhận phần thưởng là Token.

- Trong các Protocol như Maker DAO, Uniswap, Sushi Swap, … Token Holders có quyền được biểu quyết các quyết định.

Token Based có ưu điểm là khả năng mở rộng rất tốt bởi bất kỳ cá nhân nào cũng quyền sở hữu Token.

Tuy nhiên, việc tận dụng nguồn lực và đi đến các thống nhất chung gặp nhiều khó khăn.

2. Organization – Shared based DAO

Organization đại diện cho một nhóm tổ chức có chung mục tiêu trong một lĩnh vực cụ thể.

Các thành viên sẽ sử dụng Shares (cổ phần) để biểu quyết các quyết định của tổ chức.

Tiêu biểu như trong The LAO, khi tham gia góp vốn bạn sẽ nhận được lượng Shares tương ứng với số vốn đã góp.

Bạn sẽ có các biểu về bỏ phiếu, đề xuất các dự án để các thành viên khác xem xét biểu quyết có nên đầu tư hay không.

Các DAO trong cùng một lĩnh vực không nhất thiết dùng chung một Model mà có thể dùng nhiều Model khác nhau.

Như The LAO và Yield Guild Games tuy trong cùng một lĩnh vực Ventures DAO nhưng The LAO sử dụng Shared-based Model còn Yield Guild Games lại sử dụng Model Token-based với YGG Token.

DAO có ưu, nhược điểm gì?

DAO có những ưu điểm như:

- Nhờ ứng dụng Blockchain, các tổ chức có thể tạo ra một môi trường cộng tác ngang hàng giữa các thành viên mà không cần bên trung gian.

- Trong mô hình DAO, thứ duy nhất tạo niềm tin là mã Code vì nó công khai và minh bạch. Tất cả các thành viên đều có thể kiểm tra.

- Mô hình DAO cũng được đặc trưng bởi sự không phân cấp. Các thành viên tham gia đều có quyền ngang nhau, bình đẳng truy cập vào tài nguyên và quy trình bỏ phiếu của tổ chức.

- Các quy tắc và hợp đồng được thực hiện tự động.

Ngoài những ưu điểm trên, DAO cũng sẽ có một số nhược điểm cần lưu ý cần biết nếu bạn đang có ý định tham gia hình thức tổ chức này:

Tính linh hoạt:

DAO vận hành dựa trên các Smart Contract đã được quyết định trước đó. Do vậy, tính linh hoạt trong quá trình hoạt động của DAO còn nhiều hạn chế.

Bên cạnh đó vấn đề bảo mật cũng rất quan ngại, điển hình như vụ The DAO Hack.

Dễ có những quyết định sai lầm:

Việc mọi thành viên trong DAO đều có thể biểu quyết mang dân chủ. Tuy nhiên điều này đôi khi lại dẫn đến các quyết định tệ hại.

Như một số vấn đề phức tạp về học thuật, có thể nhiều thành viên không có kiến thức hoặc chưa hiểu rõ để biểu quyết dẫn sẽ đến các quyết định sai lầm.

Các quyết định thường bị trì hoãn gây hậu quả xấu:

Mọi quyết định đều cần phải có thời gian bỏ phiếu nên trong những trường hợp khẩn cấp thì không được xử lý một cách nhanh chóng gây nhiều hậu quả xấu

Tính minh bạch gây ra nhiều hạn chế:

Trên DAO mọi thứ đều minh bạch và được ghi lại rõ ràng.

Điều này dễ bị đối thủ biết được về các hướng phát triển trong tương lai.

Ứng dụng DAO trong thực tế

Mô hình DAO ngày càng được áp dụng nhiều hơn trong nhiều lĩnh vực xã hội hiện nay.

Một số ứng dụng dễ thấy nhất như:

1. Lĩnh vực tiền điện tử

Bitshares:

Cung cấp khả năng tự quản lý tốt với hệ thống bỏ phiếu nâng cao. Thời gian xử lý 3 giây, tích hợp sẵn nền tảng Defi.

Bitcoin:

Là DAO sơ khai đầu tiên vì cách thức hoạt động của Bitcoin dựa trên sự đồng thuận của số đông.

Dash:

Hoạt động dựa trên sự khuyến khích tiền tệ các bên liên quan là Masternodes.

Những thành viên sẽ có quyền bỏ phiếu khi họ mua Dash, các thành viên tham gia đưa ra các quyết định theo quy tắc đã đặt ra.

Marker DAO:

Được xem là một phần nhỏ của hệ thống lớn Marker Protocol. Hệ thống vận hành dựa trên sự kết hợp 2 tài sản tiền điện tử là Dai và MKR.

Dai giữ nhiệm vụ cho phép thực hiện các giao dịch mà không cần bên thứ ba như Ngân hàng, chính phủ,…

MKR cung cấp cho người tham gia các quyền bỏ phiếu biểu quyết.

Bit DAO:

BIT là Governance Token đi kèm với quyền đề xuất, bỏ phiếu biểu quyết.

BitDAO có mục tiêu là xây dựng nền kinh tế mã hóa phi tập trung cho tất cả mọi người. Đây là một giao thức được quản lý bởi BIT Holder

2. Các lĩnh vực khác

Các tổ chức phi lợi nhuận:

Cá nhân có thể nhận quyên góp ẩn danh và quy mô là các thành viên đến từ mọi nơi trên thế giới.

Các thành viên tham gia sẽ biểu quyết sử dụng số tiền quyên góp này.

Công ty Audit:

Cho phép quản lý các dự án tự động, cải tiến và bảo mật tốt hơn nhằm cải thiện các hoạt động kiểm toán.

Chính phủ:

Mô hình DAO sẽ tăng cường giám sát, kiểm toán hoặc bỏ phiếu thực hiện các hợp đồng, các quy trình, đấu thầu, …

Một số ví dụ về DAO

1. Bitcoin

Như đã đề cập, Bitcoin là ví dụ rõ nhất về DAO từ những thời kỳ đầu.

Hoạt động phi tập trung và các hoạt động được vận hành theo giao thức đồng thuận từ những người tham gia mà không phân cấp.

Không một ai có quyền sở hữu hay tự ý đưa ra các quyết định mà tất cả mọi thành viên đều có thể tham gia vào hoạt động quản trị.

Mạng Bitcoin có thể được coi là ví dụ đầu tiên về DAO.

Nó hoạt động theo kiểu phi tập trung và được điều phối bởi một giao thức đồng thuận, không có sự phân cấp giữa những người tham gia.

Các giao thức Bitcoin sẽ xác định các quy tắc của tổ chức.

Giao thức Bitcoin định nghĩa các quy tắc của tổ chức, trong khi Bitcoin đóng vai trò là tiền tệ để khích lệ người dùng tham gia công tác bảo mật cho mạng.

Điều này đảm bảo rằng những người tham gia khác nhau có thể làm việc cùng nhau để giữ cho Bitcoin hoạt động như một tổ chức tự trị phi tập trung.

Mục tiêu chung trong trường hợp của Bitcoin là lưu trữ và chuyển giá trị mà không cần một thực thể trung tâm điều phối hệ thống.

Các DAO phức tạp hơn có thể được triển khai cho các trường hợp sử dụng khác nhau, chẳng hạn như:

Dùng DAO làm Token quản trị, tạo ra các quỹ đầu tư mạo hiểm phi tập trung hoặc các nền tảng truyền thông xã hội.

DAO cũng có thể ứng dụng để điều phối hoạt động của các thiết bị được kết nối với Internet vạn vật (IoT).

Trên hết, những đổi mới này đã giới thiệu một nhóm phụ của DAO có tên là Decentralized Autonomous Corporations (các DAC).

Một DAC có thể cung cấp các dịch vụ tương tự như một công ty truyền thống.

Ví dụ: Ứng dụng DAC trên một chiếc xe cung cấp dịch vụ đi chung xe. Chiếc xe này có thể vận hành tự chủ, thực hiện các giao dịch với con người và các thiết bị khác.

Bằng cách sử dụng các Blockchain Oracle, nó thậm chí có thể kích hoạt các hợp đồng thông minh và tự thực hiện một số nhiệm vụ nhất định, chẳng hạn như đến gặp thợ máy để sửa chữa.

2. The DAO

The DAO hoạt động trên Blockchain Ethereum như một quỹ đầu tư mạo hiểm tự trị.

The DAO được hình thành từ các hợp đồng thông minh phức tạp .

DAO Tokens sẽ được bán trong đợt chào bán đầu tiên, người mua các DAO Tokens này sẽ có quyền bỏ phiếu, biểu quyết.

Tuy nhiên, sau một sự kiện Hack lớn nhất trong lịch sử tiền mã hóa, Ethereum đã tách thành 2 chuỗi đó là:

- Blockchain Ethereum (ETH): Đảo ngược các giao dịch gian lận, làm vụ Hack chưa từng xảy ra.
- Ethereum Classic (ETC): Không tác động vào giao dịch gian lận mà tập trung nhiều hơn vào bảo mật và khả năng sử dụng.

Triển vọng DAO trong tương lai

Trong bối cảnh hiện tại, cách thức hoạt động của các tổ chức truyền thống gây ra nhiều các vấn đề bức xúc trong dư luận xã hội như lạm dụng chức quyền, tham ô thao túng tài sản.

Điều này tạo ra nhiều thiệt hại lớn cho doanh nghiệp. Do vậy mà DAO được nhiều người quan tâm và tìm hiểu.

Bên cạnh đó, lĩnh vực tiền điện tử được rất nhiều người quan tâm và tham gia vào thị trường này.

DAO xuất hiện giúp nhiều người có thể dễ dàng tiếp cận để đầu tư sinh lời hiệu quả.

DAO còn một chặng đường dài trước khi nó đạt được sự chấp nhận hoàn toàn chính thống.

Thách thức thực sự đối với việc tạo ra các DAO không phải là công nghệ, mà là các vấn đề xã hội.

Hiện tại, vẫn còn rất ít các mô hình tương tự DAO được triển khai.

Chìa khóa để thiết kế một DAO tốt là đưa ra một bộ quy tắc đồng thuận hiệu quả để giải quyết các vấn đề phối hợp phức tạp giữa những người tham gia.